[για ένα ποίημα από την Πολωνία]
JAN III
Ακατάληπτη η αγάπη
του Γιαν Σομπιέσκι
για την ομορφιά του εχθρού του
Κάθε μέρα επί είκοσι χρόνια
έγραφε στη γυναίκα του
μισά στα γαλλικά μισά πολωνικά
Και για τα τούρκικα λάφυρα μετά την νίκη
des fort jolies choses et fort riches
mais fort riches
Από του Χουσεΐν Πασά τους θησαυρούς
λάτρεψε ένα κέντημα μεταξωτό
με δυο χιλιάδες ρουμπίνια και σμαράγδια
Τόσο το λάτρεψε
που το 'ντυσε του αλόγου του
την ημέρα της στέψης του
Και υπόχρεος στον Μέγα Δούκα της Τοσκάνης
το αποχωρίστηκε
Αυτός το καταχώρησε στα κατάστιχά του
και το καταχώνιασε -
Una cosa del barbaro lusso
*
Αυτό το ποίημα του Παναγιώτη Ιωαννίδη, όταν το πρωτοδιάβασα, είπα ότι το κρατάω για πάντα. Κι ας μην είχα ιδέα ποιός είναι ο Γιαν Σομπιέσκι, κι ας μην ξέρω πολωνική ιστορία. Μα πώς μπορείς να αντισταθείς στα λόγια "Ακατάληπτη η αγάπη / του Γιαν Σομπιέσκι / για την ομορφιά του εχθρού του"; Τι με 'νοιαζε ποιός είναι αυτός ο τύπος; Εδώ συμβαίνει το φοβερό: αγαπά την ομορφιά του εχθρού του! - οι προεκτάσεις, δε, αυτής της κουβέντας είναι τεράστιες.
Το ποίημα ξεδιπλώνεται με φυσικά ελληνικά, με λέξεις που δεν περισσεύουν, και που με την ακρίβειά τους –αυτή την τόσο πολυπόθητη ακρίβεια– μας δίνουν την ένταση της κάθε στιγμής και κατάστασης: όπως "... Τόσο το λάτρεψε / που...", ή στο τέλος, όπου οι λέξεις "καταχώρησε”, “κατάστιχα”, “καταχώνιασε", φέρνοντας η καθεμιά τους μια διαφορετική πλευρά της ψυχρότητας, συμβάλλουν στην κλιμάκωση της αίσθησης περιφρόνησης.
Επιστρέφω στο πρώτο σχόλιο περί άγνοιας των αναφορών. Και λέω, να γιατί είναι καλό αυτό το ποίημα, γιατί ενώ δεν ξέρω τίποτα από τα πραγματολογικά στοιχεία, παίρνω όλη την ένταση και όλο το ανθρώπινο. Αρκούν οι λέξεις και η τέχνη με την οποία τις φέρνει κοντά ο ποιητής για να λάβω κάτι πλήρες. Δεν μου λείπει τίποτα. Εδώ μπορεί να ανοίξει και η συζήτηση για το πώς εντάσσονται αυτές οι λεγόμενες αναφορές ιστορικών και άλλων πληροφοριών μέσα στο ποίημα: για τους δημιουργούς αρκεί να πει κανείς πως με τέχνη, και δουλειά με τη γλώσσα, εντάσσονται, ενώ για τους αναγνώστες, ότι καλούνται να μην τις φοβούνται και ότι,ίσα ίσα, εφόσον λάβουν κάτι από το ποίημα, μπορούν να αναζητήσουν, είτε στις σημειώσεις είτε και από μόνοι τους, τα περαιτέρω.
Έτσι λοιπόν πηγαίνω κι εγώ στις σημειώσεις και βλέπω ποιός ηταν ο Γιαν, καθώς και τις ακριβείς μεταφράσεις των γαλλικών και ιταλικών που υπάρχουν εντός. Και γιατί όχι να μην ξεκινάω να μαθαίνω ιστορία έτσι: όταν έχω νιώσει ότι εκεί, σ' αυτό που λέμε ιστορικό γεγονός, που συχνά μεταδίδεται σαν στεγνή πληροφορία, υπάρχει ένας άνθρωπος που νιώθει, που ζει – και μάλιστα ζει αυτό που περιγράφεται...
Χαίρομαι πολύ που βλέπω το ποίημα δημοσιεύμενο στο τρέχον "Εντευκτήριο", μέρος της ενότητας "Τέσσερα πολωνικά ποιήματα".
Ακολουθούν
οι σημειώσεις που το συνοδεύουν:
Ο Σομπιέσκι (1629 - 1696) είναι κυρίως γνωστός σ' εμάς επειδή, ως βασιλιάς της Πολωνίας, επικεφαλής πολωνικών, αυστριακών και γερμανικών στρατευμάτων, αναχαίτισε την προέλαση των Οθωμανών έξω από τη Βιέννη το 1683. Όμως, είχε και πρωτύτερα νικήσει τα οθωμανικά στρατεύματα υπό τον Χουσεΐν Πασά, στη μάχη του Χότσιμ, το 1673. Αυτή του η επιτυχία οδήγησε στο να εκλεγεί βασιλιάς το επόμενο έτος.
des fort jolies choses et fort riches/ mais fort riches (γαλλ.): πολύ όμορφα πράγματα και πολύ πλούσια / μα πολύ πλούσια
Una cosa del barbaro lusso (ιταλ.): Αντικείμενο βαρβαρικής πολυτέλειας
Ο Σομπιέσκι (1629 - 1696) είναι κυρίως γνωστός σ' εμάς επειδή, ως βασιλιάς της Πολωνίας, επικεφαλής πολωνικών, αυστριακών και γερμανικών στρατευμάτων, αναχαίτισε την προέλαση των Οθωμανών έξω από τη Βιέννη το 1683. Όμως, είχε και πρωτύτερα νικήσει τα οθωμανικά στρατεύματα υπό τον Χουσεΐν Πασά, στη μάχη του Χότσιμ, το 1673. Αυτή του η επιτυχία οδήγησε στο να εκλεγεί βασιλιάς το επόμενο έτος.
des fort jolies choses et fort riches/ mais fort riches (γαλλ.): πολύ όμορφα πράγματα και πολύ πλούσια / μα πολύ πλούσια
Una cosa del barbaro lusso (ιταλ.): Αντικείμενο βαρβαρικής πολυτέλειας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου